Autor: Eryk Ziędalski
Maj 2021 roku przyniósł wiele interesujących wydarzeń na całym świecie. Niestety wystąpienie części z nich nie napawa optymizmem pod kątem wzrostu wolności na całym globie. Na całe szczęście znalazły się również chlubne wyjątki, warte nagłośnienia i pochwały, które mogą posłużyć za dobry przykład postępowania w świecie dyplomacji. Nasz comiesięczny przegląd wydarzeń ze świata zaczniemy podobnie jak w kwietniu, od Ameryki Łacińskiej, a konkretnie od wydarzeń w Salwadorze, gdzie oprócz wprowadzenia Bitcoina jako środka płatniczego, tamtejszy prezydent dokonał wymiany sędziów na posłusznych sobie, demolując tym samym rządy prawa w swoim kraju. Następnie przejdziemy do bulwersującego aresztowania białoruskiego opozycjonisty Romana Protasiewicza przez reżim Aleksandra Łukaszenki, by zakończyć na decyzji władz Litewskich, które postanowiły zawiesić współpracę swojego kraju z Chinami w ramach formatu 17+1.
Salvador - Bitcoin i zniszczenie rządów prawa
Pierwszego maja partia prezydenta Salwadoru, Nayiba Bukele, która posiada znaczącą większość w tamtejszej legislatywie, dokonała czystki wśród sędziów izby konstytucyjnej tamtejszego Sądu Najwyższego, usuwając 5 z nich oraz pozbyła się prokuratora generalnego, wymieniając ich na swoich popleczników[1]. Argumentowano to tym, iż ta 5 sędziów utrudniała swoim orzecznictwem walkę administracji prezydenta z pandemią koronawirusa, czego przykładem mogło być zakwestionowanie przez izbę konstytucyjną sposobów egzekwowania lockdownu, które zdaniem Human Rights Watch często nosiły znamiona łamania praw człowieka[2]. Cała procedura naruszała zarówno normy prawa wewnętrznego jak i międzynarodowego, nie dając możliwości obrony usuniętym sędziom, z których 4 miało orzekać w Salwadorskim SN jeszcze przez 6 lat. Niestety apele władz USA, UE oraz OPA nie przyniosły zmian w postępowaniu prezydenta Bukele, co stanowi ogromny cios w rządy prawa, w całym regionie. Smuci to tym bardziej, że wspomniane wyżej wydarzenia zdawały się przejść bez echa wśród społeczności liberałów i libertarian, gdyż zostały przykryte informacjami o uznaniu Bitcoina za środek płatniczy przez władze salwadorskie, co miało miejsce 9 czerwca[3]. Tym samym Salwador stał się pierwszym krajem na świecie, który oficjalnie dopuścił najsłynniejszą kryptowalutę do obrotu gospodarczego. Jakkolwiek zrozumiała jest radość osób którym bliska jest wolność, z takiego stanu rzeczy, tak nie mogą one zapominać o istotności rządów prawa dla tego wzniosłego ideału. Pozostaje mieć nadzieję, że społeczność międzynarodowa, a w szczególności państwa Zachodu zaczną wywierać mocniejszą presję na te władze, którym marzą się dyspozycyjni sędziowie "na telefon".
Aresztowanie Romana Protasiewicza
Oprócz omówionego powyżej rozmontowania rządów prawa w Salwadorze, maj przyniósł inne negatywne wydarzenie, tym razem w roli głównej z aparatem opresji naszego wschodniego sąsiada, który 23 maja zmusił do lądowania samolot (zarejestrowany w Polsce) linii Ryanair w celu porwania z jego pokładu białoruskiego opozycjonisty Romana Protasiewicza, jednego ze współtwórców kanału NEXTA, wykorzystywanego do komunikacji przez tamtejsze społeczeństwo podczas serii zeszłorocznych protestów[4]. Jest to bezprecedensowy akt państwowego terroryzmu, gdyż reżim Łukaszenki miał zagrozić zestrzeleniem samolotu w celu sprowadzenia go na ziemię i przechwyceniem Protasiewicza, któremu za działalność dysydencką grozi nawet kara śmierci[5]. Co nie powinno dziwić, bulwersujące działania białoruskich służb specjalnych, wsparła na szczeblu dyplomatycznym Federacja Rosyjska, zaś Unia Europejska i Stany Zjednoczone zarządzały uwolnienia porwanego opozycjonisty. Ponadto część państw UE w odpowiedzi na działania reżimu Łukaszenki, zdecydowało się zamknąć swoją przestrzeń lotniczą dla samolotów białoruskich linii Belavia oraz nakazało swoim narodowym przewoźnikom omijanie przestrzeni powietrznej naszego wschodniego sąsiada. Martwić może brak solidarności wśród państw Unijnych oraz brak ostrzejszych działań wymierzonych w Łukaszenkę i cały aparat białoruskiej bezpieki, o które aż się prosi w tej sytuacji. Na ten moment pozostają nam jedynie wyrazy solidarności z porwanym Romanem Protasiewiczem[6] oraz nawoływanie do władz Unijnych, by nałożyły one sankcje nie tylko na najbardziej eksponowanych funkcjonariuszy reżimu Łukaszenki, ale również na szeregowych członków aparatu represji.
Litwa zawiesza współpracę z Chinami
Na sam koniec tego podsumowania mamy optymistyczne wieści od naszego kolejnego sąsiada. Litwa, gdyż to o niej mowa, a konkretnie nowe władze litewskie 21 maja zdecydowały się zawiesić współpracę z Chinami w ramach formatu 17+1[7]. Władze w Wilnie argumentowały taką decyzję brakiem konkretnych korzyści gospodarczych płynących z tej inicjatywy oraz faktem, że chińska inicjatywa bardziej dzieli niż łączy państwa UE. Jest to kolejne z cyklu działań naszego sąsiada, które oddala Litwę od państwa Środka, gdyż w ostatnich miesiącach Wilno zapowiedziało chęć utworzenia biura handlowego na Tajwanie[8], nie wspominając o tym, że tamtejszy parlament użył sformułowania "ludobójstwo", na określenie działań chińskich władz wobec Ujgurów w Xinjiangu[9]. Warto docenić te odważne działania, gdyż nasz północno-wschodni sąsiad wyrasta na lidera walki o prawa człowieka w ramach UE. Pozostaje mieć nadzieję, że kolejne państwa Zachodu, a w szczególności naszego regionu (które niestety mają doświadczenie przebywania pod butem totalitarnej władzy) pójdą w ślady Litwy i zaczną mocniej naciskać na państwo Środka w kwestii przestrzegania międzynarodowych standardów.
Niestety majowe wydarzenia pokazują jak ważne jest by władze państw Zachodnich, zaczęły mocniej akcentować ideały wolnego świata, czasem za cenę korzystnych układów gospodarczych z satrapami, gdyż na dłuższą metę jest to droga do nikąd, której efektem może być jedynie zmniejszenie wolności na całym świecie.
[1] https://foreignpolicy.com/2021/05/12/central-america-rule-of-law-under-attack-el-salvador-nicaragua-guatemala-honduras/
[2] https://www.icj.org/el-salvador-summary-dismissal-of-judges-is-a-blow-to-the-rule-of-law/
https://foreignpolicy.com/2021/05/12/central-america-rule-of-law-under-attack-el-salvador-nicaragua-guatemala-honduras/
[3] https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57398274
[4] https://www.polskieradio.pl/399/7975/Artykul/2739735,Samolot-z-Aten-do-Wilna-zmuszony-do-ladowania-w-Minsku-Bialoruski-bloger-zatrzymany-na-lotnisku
[5] https://www.rp.pl/Bialorus/305239970-Lukaszenko-lapie-opozycjoniste-w-powietrzu.html
[6] https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20210527STO04907/freeromanprotasevich-ue-wzywa-do-uwolnienia-bialoruskiego-dziennikarza
[7] https://www.wnp.pl/rynki-zagraniczne/antypekinski-zwrot-na-litwie-polska-idzie-swoja-droga,472924.html
[8] https://www.euractiv.pl/section/polityka-zagraniczna-ue/news/litwa-chiny-unia-europejska-wilno-pekin-duda-landsbergis-parlament-europejski/
[9] https://www.wnp.pl/rynki-zagraniczne/antypekinski-zwrot-na-litwie-polska-idzie-swoja-droga,472924.html